Białka, tłuszcze i węglowodany w diecie dziecka

Podstawowym zadaniem diety jest dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych, witamin i składników mineralnych tak, by mógł on funkcjonować i rozwijać się prawidłowo.

Mgr Nina Jakubik, dietetyk medyczny, absolwentka Akademii Medycznej w Warszawie,
obecnie doktorantka AM, współzałożycielka Centrum Dietetycznego Prolinea

Często nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale każdego dnia potrzebujemy ponad 50 różnych substancji i związków. Nie zapewnienie składników odżywczych  i nie odżywczych na zalecanym poziomie poprzez odpowiednią dietę  doprowadza do niedoborów lub nadmiarów związków w organizmie, co może niekorzystnie odbijać się na naszym zdrowiu.

Do składników odżywczych zaliczamy białka, tłuszcze i węglowodany. Wszystkie te składniki dostarczają nam energii i są niezbędne do życia. Bardzo istotne jest zachowanie odpowiednich proporcji poszczególnych składników odżywczych w diecie dzieci.

Białko na mocne kości?

Białko jest podstawowym składnikiem budulcowym. Wchodzi w skład kości, mięśni, zębów, włosów, tkanek. Buduje również hormony i przeciwciała pełniąc funkcje regulujące. Białko dostarcza energii w ilości 4 kcal z 1 grama. Ważne jest źródło pochodzenia białek. Dzielimy je na zwierzęce i roślinne, a proporcja między nimi powinna wynosić 1:1. Wszystkie białka zbudowane są z aminokwasów, które niczym cegiełki w murze tworzą skomplikowaną strukturę łańcucha białkowego. W przyrodzie wyróżniamy ok. 20 różnych aminokwasów, z czego 8 organizm człowieka nie jest w stanie sam syntetyzować (a zatem muszą one być dostarczane z pożywieniem).

Białka zwierzęce są białkami pełnowartościowymi, co oznacza, że zawierają w swojej budowie wszystkie aminokwasy.

Białka roślinne są niepełnowartościowe, gdyż w ich budowie brakuje jednego bądź więcej aminokwasów egzogennych. Dlatego ważne jest umiejętne łączenie ze sobą różnych produktów, tak by zapewnić odpowiednią jakość białka. Najlepiej, by w konstruowaniu jadłospisu uczestniczył specjalista.

Dzienna podaż białka w diecie zarówno dorosłych, jak i dzieci, powinna wynosić ok. 12% dziennego zapotrzebowania energetycznego. W diecie dzieci w wieku 3-6 lat podaż białka jest wyższa i wynosi ok. 1,8 g /kg masy ciała. Zarówno przekroczenie, jak i zaniżenie tej wartości jest niebezpieczne dla zdrowia. Zbyt niska podaż białka w diecie może powodować obniżenie odporności, zaburzenia rozwojowe i inne. Zbyt wysoka podaż białka jest z kolei obciążająca dla pracy nerek, dlatego też dieta wysokobiałkowa może być prowadzona jedynie pod ścisłym nadzorem dietetyka i lekarza. W pewnych wyjątkowych okolicznościach podaż białka w diecie ulega zwiększeniu. Ma to miejsce chociażby w trakcie i po przebytych infekcjach, kiedy organizm potrzebuje go do walki z chorobą i odbudowywania strat.

Tłuszcze na dobre samopoczucie

Tłuszcze pełnią w organizmie funkcje zapasowe, energetyczne (tylko w przypadku ujemnego bilansu energetycznego), oraz regulacyjne. Podobnie jak białko, dzielimy je na zwierzęcy i roślinny. Różnią się one od siebie rodzajem budujących je kwasów tłuszczowych. Tłuszcze zwierzęce charakteryzują się obecnością nasyconych kwasów tłuszczowych (wyjątek stanowią ryby), natomiast roślinne – jednonienasyconych oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Kaloryczność tłuszczów jest wysoka – jeden gram dostarcza 9 kcal.

Dzienna podaż tłuszczów w diecie osoby dorosłej nie powinna być wyższa niż 30% dobowego zapotrzebowania energetycznego. U dzieci podaż tłuszczów powinna wynosić ok. 3,3 g/ kg masy ciała. Dietę dzieci i dorosłych powinna różnić również charakterystyka spożywanego tłuszczu. Do 3 roku życia nie zaleca się obniżania podaży tłuszczów zwierzęcych i ogółem. Dlatego w diecie małego dziecka nie może zabraknąć masła. Od 3. roku życia stopniowo powinno przechodzić się do realizacji zaleceń kierowanych dla osób dorosłych, a zatem powinna zwiększać się podaż tłuszczów roślinnych, zaś masło ustępować miejsca margarynie.

Węglowodany

Węglowodany pełnią funkcje energetyczne. Dzielimy je na proste (występujące w owocach, słodyczach, sokach, miodzie) oraz złożone (warzywa, produkty zbożowe). Dla organizmu korzystniejsze jest spożywanie węglowodanów złożonych, które przed wchłonięciem muszą być najpierw strawione, czyli zamienione w węglowodany prostych, a więc energia z nich uwalniana jest powoli.

Tymczasem węglowodany proste wchłaniają się łatwo powodując szybkie uwalnianie energii. Dieta zarówno dzieci jak i osób dorosłych powinna opierać się zatem na węglowodanach złożonych. Mimo to jednak powinniśmy w niej uwzględniać owoce będące doskonałym źródłem witamin i składników mineralnych. Węglowodany dostarczają energii w ilości 4 kcal z jednego grama. Podaż węglowodanów w diecie ustala się po ustaleniu podaży pozostałych składników odżywczych.