Zdrowa postawa to podstawa!
15 kwietnia, 2009O przyczynach powstawania wad postawy i o tym, jak dbać o prawidłową sylwetkę dziecka – opowiada dr nauk med. Piotr Kolasiński, specjalista w ortopedii i chirurgii urazowej centrum medycznego LIM w Poznaniu.
W jakim wieku najczęściej ujawniają się wady postawy u dziecka?
Narząd ruchu człowieka kształtuje się jeszcze w życiu płodowym. Już na tak wczesnym etapie rozwoju mogą występować schorzenia, które wpłyną na dalszy rozwój i zdrowie dziecka po urodzeniu. Wiele z nich, takie jak na przykład: rozszczep kręgosłupa, rozwojowa dysplazja stawów biodrowych, wrodzone wady stóp , odpowiednio wcześnie wykryte, pozwalają na całkowite wyleczenie lub znaczne zmniejszenie ich ujemnych skutków na daslze życie dziecka. Wady postawy mogą ujawniać się w każdym wieku dziecka, bowiem ich natura wiąże się ze wzrostem. W pierwszym roku życia są to najczęściej wady, które powstały w życiu płodowym, od około pierwszego roku życia czyli od czasu, gdy malec zaczyna chodzić, uwidoczniają się wady, wiążące się z działaniem grawitacji. W każdym wieku dziecka występują mniej lub bardziej charakterystyczne dla danego okresu wzrostu nieprawidłowości, którymi nie zawsze należy się martwić, ponieważ często mieszczą w granicach fizjologii.
W jaki sposób zmienia się ciało dziecka w wieku przedszkolnym i jakie zmiany postawy są charakterystyczne dla tego wieku?
Pod koniec pierwszego roku życia dziecko rozpoczyna swoją przygodę z chodzeniem. Pierwsze trzy lata życia to opanowanie pozycji pionowej i sprawnego poruszania się. W wieku tym zmieniają się znacząco proporcje ciała dziecka. Od 4 do 6 roku życia, czyli w wieku przedszkolnym, mamy do czynienia z okresem kształtowania się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Krzywiznami tymi są lordoza szyjna i lędźwiowa oraz kifoza piersiowa. Te fizjologiczne krzywizny są niezbędne dla przyszłego prawidłowego funkcjonowania kręgosłupa. Pozwalają one kompensować obciążenia, jakim kręgosłup poddany będzie w dalszym życiu. Jednak nie mogą one być nadmierne ani zniesione (zbyt małe). Charakterystyczną zmianą postawy przedszkolaka jest również koślawość kolan oraz kształtowanie się stóp – na te części narządu ruchu w tym okresie trzeba zwracać szczególną uwagę, bowiem wraz z chodzeniem utrwalają się i nasilają nieleczone deformacje powstałe przed urodzeniem i w pierwszych latach życia, a maleją znacznie możliwości ich wyleczenia.
Jakie wady postawy najczęściej występują u przedszkolaków i czym się charakteryzują?
Jak już wspomniałem, po 3 roku życia dziecka powstają fizjologiczne krzywizny kręgosłupa. Nadmierne pogłębienie lub nie wykształcenie się tych krzywizn jest najczęstszą nieprawidłowością kręgosłupa w postawie przedszkolaków. Wraz ze wzrostem ujawniają się niekiedy różnice długości kończyn dolnych i ma to zasadniczy wpływ na właściwy – osiowy rozwój kręgosłupa. W tym wieku obserwujemy również powstawanie takich odchyleń jak: stopy płaskie, płasko-koślawe statyczne czy nadmierną koślawość kolan. Jednak sam fakt obniżenia sklepień stóp, czy widoczna, ale niewielka koślawość kolan, nie jest jeszcze podstawą rozpoznania wady. Wzrastająca u dzieci aktywność ruchowa często wystarcza, by niewielka koślawość stóp czy kolan ustąpiła bez specjalnego leczenia.
W jaki sposób rodzice mogą w domowych warunkach sprawdzić, czy dziecko ma wadę postawy?
Rodzice muszą dziecko obserwować i reagować na wszystkie niepokojące ich objawy. Wielokrotnie po zbadaniu dziecka okazuje się, że to, co niepokoiło rodzica, mieści się w granicach normy. Jednak wczesne wykrycie wady pozwala na skuteczniejsze jej leczenie. Gdy chcemy ocenić postawę naszej pociechy,najłatwiej to zrobić oglądając rozebrane dziecko z profilu, z przodu oraz z tyłu. Z profilu oceniamy, czy głowa znajduje się nad kręgosłupem, czy łopatki nie są odstające, czy wystawanie brzuszka i pogłębienie lordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa nie są zbyt duże. Oglądając dziecko z przodu i z tyłu, oceniamy symetrię sylwetki, poziome położenie miednicy i osiowe kręgosłupa oraz odstawanie łuków żebrowych. Oglądając kończyny dolne zwracajmy uwagę na koślawość kolan. Jest to takie odchylenie osi, kiedy wyprostowane kolana dotykają się, a pomiędzy stopami pozostaje przerwa, czyli nogi układają się w kształt litery X. Zwracajmy też uwagę na stopy dziecka, czy są one odpowiednio ukształtowane, czy nie są zbyt szerokie i czy są dobrze wysklepionie na podeszwie. Patrząc na dziecko w ruchu, możemy zauważyć utykanie, które może być wynikiem różnicy długości kończyn lub przykurczu w którymś ze stawów.
Jeśli rodzice zaobserwują w postawie dziecka coś, co je zaniepokoi, do jakiego specjalisty powinni zwrócić się po pomoc?
Rodzice, zaniepokojeni postawą swojego dziecka, powinni zwrócić się w pierwszej kolejności do lekarza dziecięcego, który zna ich pociechę. Nie bez znaczenia dla badania jest zaufanie, jakim dziecko obdarza znanego sobie lekarza. Pozwala to na spokojną ocenę postawy oraz całego stanu zdrowia dziecka. Jeśli lekarz pediatra będzie uważał, że zaobserwowane objawy czy nieprawidłowości tego wymagają, skieruje rodziców z dzieckiem do ortopedy, który przeprowadzi badania specjalistyczne. Dokona on oceny postawy, zanalizuje jej ewentualne wady oraz ustali ich przyczynę. Dopiero po takim badaniu można ustalić zakres i sposób postępowania z dzieckiem. Ważne jest, by leczenie było prowadzone w sposób odpowiedni do wady i wieku dziecka. Wiele wad postawy wymaga czasu i cierpliwości ze strony opiekunów.Zwróć się z dzieckiem do lekarza, jeśli:
- malec ma plecy okrągłe, wklęsłe, płaskie lub ma skrzywiony kręgosłup;
- klatka piersiowa dziecka jest lejkowata lub przypomina kurzą;
- głowa dziecka jest ułożona niesymetrycznie do kręgosłupa, lub jest zbyt wysunięta ku przodowi;
- łopatki są ułożone asymetrycznie lub są zbyt odstające;
- nogi dziecka łączą sią w kolanach, w kostkach pozostają niezłączone, nieprawidłowością jest również zbyt duża szpara pomiędzy kolanami;
- stopy dziecka są płaskie i mało elastyczne, za mało lub zbyt mocno wysklepione, szerokie, niekształtne.
W jaki sposób rodzice mogą zapobiegać rozwojowi wad postawy u przedszkolaka? Czy noszenie butów ortopedycznych lub wyprofilowanych wkładek może poprawić stan rzeczy?
Postawa wyraża stan fizyczny i, co jest równie istotne – psychiczny człowieka, i zmienia się w ciągu jego całego życia. Tylko stwarzając dziecku urozmaicone ruchowo dzieciństwo, dając poczucie bezpieczeństwa oraz dbając o ogólny stan zdrowia, można zapobiegać rozwojowi wielu wad postawy. Noszenie butów ortopedycznych czy wkładek oraz stosowanie innych metod leczenia należy pozostawić do decyzji lekarza specjalisty. Dzieciom zdrowym buty czy wkładki ortopedyczne nie tylko nie pomagają , ale mogą szkodzić.
Pamiętajmy, że postawę dziecka kształtuje środowisko. Każde odchylenie ( zarówno psychiczne jak i fizyczne) od prawidłowego rozwoju może mieć decydujący wpływ na rozwój jego narządu ruchu.
Wiadomo, że głównym narzędziem profilaktycznym wad postawy jest ruch, jednak, czy są dziedziny sportu przeciwwskazane przy konkretnych dolegliwościach?
Dziecko w wieku przedszkolnym właściwie nie uprawia sportów. W tym wieku możemy mówić jedynie o zabawach ruchowych i tych powinno być dużo. Ważną rzeczą jest rozmaitość ćwiczeń i unikanie przeciążeń. Przedszkolak nie może uprawiać żadnych ćwiczeń wyczynowo. Wiek ten jest szególnie korzystny do nauki pływania. Jeśli natomiast zostaje rozpoznana dysfunkcja narządu ruchu, to przeciwwskazania do uprawiania ćwiczeń ustala ortopeda i zależą one od rodzaju i stopnia nasilenia wady. Jeśli to tylko możliwe, to zarówno stosowanie ćwiczeń, jak i innych metod leczenia. powinno być łączone z zabawą.
Foto: dreamstime.com