Stopy pod lupą

Dysfunkcje stóp to najistotniejszy składnik wad postawy.
Szczególnej uwagi wymagają stopy dzieci i młodzieży, ponieważ bezwzględnie najważniejszy okres kształtowania się i doskonalenia morfologiczno-funkcjonalnego stóp przypada właśnie na wiek przedszkolny i wczesny szkolny.

Dr nauk medycznych, specjalista chirurg ortopeda, traumatolog
Ryszard Tomasz Perner

Sprawność psychomotoryczna/ psychoruchowa każdego człowieka zależy od kształtowania się koordynacji nerwowo-mięśniowej, co nierozerwalnie związane jest z dynamicznym dojrzewaniem.

Co warto wiedzieć o stopach

Warto pamiętać, że funkcje stopy – podporowa oraz lokomocyjna (nośna) wymagają w pełni wydolnego układu kostnego, więzadłowego, mięśniowego oraz nerwowego zarówno pod względem statycznym jak i dynamicznym. Nieprawidłowości motoryczne, dysbalans napięcia mięśniowego – wywierają wpływ na wydolność układu więzadłowo – kostno – stawowego. Stopy biorą udział w kształtowaniu sprawności fizycznej ogólnej (poziom rozwoju, wykształcenie cech morfotycznych, kompleksowo ujętych struktur ruchu) oraz sprawności fizycznej specjalnej (zaawansowanie wykształcenia sprawności i umiejętności technicznych). Stopy jako element przenoszący zsumowany ciężar ciała oraz różne jego ruchy i postawy są składową narządu ruchu odpowiedzialną za dostosowywanie się organizmu do zmiennych warunków podłoża. Zatem faktycznie stopa jako zaangażowana we wszystkich nieomal czynnościach życia pozostaje pod ich szczególnym wpływem – co sugeruje potrzebę przewidywania skutków możliwych jej przeciążeń. Pomocą w ocenie możliwości ich wystąpienia jest proste klasyczne, niezbędne badanie podmiotowe oraz podstawowe testy klinicznego badania przedmiotowego. Równie istotna jest dynamiczna obserwacja bieżącego stanu zdrowia oraz świadome, permanentne poddawanie analizie krytycznej postawionej poprzednio/ pierwotnie diagnozy podczas kolejnych etapów obserwacji organizmu.

Spionizowanie – przyjęcie wyprostnej postawy ciała skutkowało powstaniem dwunożności czyli dwunożnego typu (formy) lokomocji oraz specjalizacją – rozwojem sprawności manualnej (uwolnienie kończyn przednich z funkcji lokomocyjnej oraz podporowej) czyli stworzeniem pojęcia kończyn górnych. Na zasadzie sprzężenia zwrotnego wzmożonemu rozwojowi uległy także zmysły oraz mózg (wielkość i sprawność) – co stanowi najważniejszy czynnik sprawczy wyodrębniania się linii rozwojowej, która prowadziła do człowieka.

Stopa jako narząd marszowo-podporowy uległa odpowiedniemu ukształtowaniu. Pojawiły się w niej wysklepienia, redukcji uległy (poza paluchem) palce, wydłużyły się kości stępu. Kończyny dolne stały się mocniejsze, zwiększył się kąt szyjkowo-trzonowy kości udowej oraz kość ta wydłużyła się powodując schodzenie się kości udowych w kierunku kolan co zwiększyło obciążenie kłykci bocznych z następowym ich powiększeniem.
Pomimo długoczasowego procesu adaptacyjnego temat wad, dysfunkcji, schorzeń i dzisiaj nadal nie stracił na aktualności.
W rozwoju dwunożności nie doszło bowiem do pełnego dostosowania się (między innymi) narządu ruchu do potrzeb spełniania swej funkcji.

Powstawaniu wad stóp (poza wadami wrodzonymi) sprzyjają:

• przedwczesna pionizacja z pominięciem raczkowania,
• stosowanie zbędnego lub niewłaściwego sprzętu pomocniczego do pionizacji i nauki chodzenia (obuwie, chodziki itp.),
• ograniczanie aktywności ruchowej (siedź, stój itp.),
• zła interpretacja zachowań dziecka (np. bagatelizowanie wyciągniętych do opiekuna rąk, co zazwyczaj obrazuje zmęczenie dziecka, niechęć do spacerów itp.),
• schorzenia miejscowe obszaru obwodowego kończyn dolnych (urazowe, zapalne itp.),
• schorzenia ogólnoustrojowe powodujące osłabienie organizmu (niewydolność "energetyczna"),
• stosowanie "przygodnego", często niepotrzebnego obuwia.

Foto: istockphoto.com