Duży problem małego brzuszka

Zaparcia u dzieci nie należą do rzadkości. Maluchy mają bardzo delikatny przewód pokarmowy, wrażliwy na wszelkiego rodzaju zmiany nie tylko natury fizycznej, czy związanej ze zmianą diety, ale także psychicznej.

mgr. inż. diet. Aneta Okręglicka

Kiedy mówimy o zaparciu?

W wielu publikacjach medycznych używany jest termin "zaparcie", rozumiany najczęściej jako oddawanie z wysiłkiem twardego, zbitego stolca rzadziej niż 3 razy w tygodniu przez dzieci w wieku poniemowlęcym. Często też spotyka się termin zaparcie nawykowe czy zaparcie idiopatyczne, czyli niespowodowane choroba organiczną, mające podłoże czynnościowe. Zaparcie najczęściej traktowane jest jako objaw, a nie jako jednostka chorobowa.
Objawy towarzyszące czynnościowym zaburzeniom defekacji nie są typowe. Stolec może mieć formę twardych, spieczonych grudek (zaparcie czynnościowe) lub mieć dużą średnicę (czynnościowe zatrzymanie kału). Wypróżnień może być kilka (niepełnych) w ciągu dnia lub odstępy pomiędzy defekacjami mogą być kilku- lub kilkunastodniowe. Zaburzeniom defekacji najczęściej towarzyszą: nasilone parcie oraz wysiłek i/lub ból przy oddawaniu stolca, uczucie niepełnego wypróżnienia, wzdęcie, ból brzucha.

Co jest przyczyną zaburzeń

Najczęściej ich początek zaburzeniom daje bolesne oddawanie stolca. A to z kolei może być spowodowane zmianą diety, sytuacją stresową, chorobą gorączkową, unieruchomieniem, niedostępnością toalety (lub jej złym stanem higienicznym), niedostatecznym treningiem czystości, pośpiechem. Ból towarzyszący wypróżnieniu powoduje u dziecka lęk przed następnym i wstrzymywanie defekacji. Prowadzi to do zalegania w jelicie grubym mas kałowych o dużej objętości i twardej konsystencji, co czyni każde następne wypróżnienie trudniejszym i bardziej bolesnym. Nieefektywne leczenie lub stosowanie przez rodziców i opiekunów kary, utrwalają jedynie objawy. Na skłonność do zaparcia, poza szeroko rozumianymi czynnikami środowiskowymi mają wpływ także predyspozycje genetyczne.

Do najczęstszych przyczyn zaparć u dzieci należą:

– rozwojowe: upośledzenie rozwoju, nadpobudliwość;

– sytuacyjne: nieprawidłowa, przymusowa nauka korzystania z toalety/nocnika, niechęć do korzystania z toalety (pośpiech, brak czystości), kary stosowane przez rodziców;

– predyspozycje genetyczne;

– zmniejszenie objętości i stopnia uwodnienia stolca: dieta uboga w błonnik pokarmowy, odwodnienie, niedożywienie.

– Przyczyny metaboliczne i gastrologiczne: niedoczynność tarczycy, cukrzyca, celiakia, nietolerancja mleka krowiego.

Jak poradzić sobie z problemem?

1. Jednym z elementów terapii zaparcia jest zmiana diety, a w szczególności wzbogacenie jej w błonnik pokarmowy. Do najbardziej znanych produktów bogatych w błonnik należą ziarna zbóż, kasze gruboziarniste, razowe pieczywo oraz surowe warzywa i owoce. Poprzez swoją objętość w jelicie grubym nasilają fermentację i zwiększają ilość wody w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, co dodatnio wpływa na masę stolca i poprawia rytm wypróżnień. Lecząc zaparcie dietą bogatobłonnikową należy zwiększyć podaż płynów, gdyż umożliwia to węglowodanom nie ulegającym trawieniu na odpowiednie zwiększenie swojej objętości. Stosowanie diety bez zwiększonej podaży płynów może nasilać objawy zaparcia.

2. Bardzo dobroczynny wpływ w terapii przeciwko zaparciom ma ruch. Prawdopodobne mechanizmy, dzięki którym wysiłek fizyczny wpływa na poprawę perystaltyki jelit to: przyspieszenie perystaltyki, zmniejszenie przepływu krwi przez jelita i/lub ucisk okrężnicy przez mięśnie brzucha.

3. Jednym z elementów terapii jest tzw. trening wypróżnień. Polega on na regularnym, o stałych porach (najlepiej po posiłkach), uczęszczaniu do toalety i ma na celu wzmocnienie odruchów: żołądkowo – kątniczego i żołądkowo – okrężniczego i dwunastniczo – okrężniczego, uruchamianych po przyjęciu pokarmu. Drugim celem treningu jest "przyzwyczajanie" dziecka do regularnego rytmu wypróżnień.

Leczenie farmakologiczne

Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu zaparcia u dzieci są środki działające osmotycznie. Do najczęściej używanych nalezą syntetyczne dwucukry laktuloza (Duphalac, Lactulol, Lactulose-MIP, Lactulosum, Normalac, Normase ) i laktitol (Lactitol). Cukry te nie ulegają enzymatycznemu rozkładowi w jelicie cienkim i w niezmienionej postaci przedostają się do jelita grubego. Pod wpływem flory bakteryjnej ulegają one rozłożeniu do niskocząsteczkowych kwasów organicznych, zwiększają zawartość wody i objętość mas kałowych. Podobne działanie wykazuje Fructolax Owoce & Błonnik w syropie, który zawiera naturalne składniki (figi, śliwka i tamaryndowiec). Działa jako naturalny środek zmiękczający stolec, uzupełnia również stężenie potasu w organizmie. Zawiera natomiast znaczną ilość błonnika bifidogennego, który pobudza wzrost bakterii kwasu mlekowego (m.in. Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum), które odbudowują fizjologiczną florę jelitową w przewodzie pokarmowym. Zaś laktobakterie stymulują pracę jelit i chronią przed zaparciami.

Czy wiesz, że…

Zaburzenia defekacji należą do grupy chorób psychosomatycznych, w związku z tym diagnostyka i terapia powinny być zawsze poszerzone o rozmowę przeprowadzona przez psychologa. Szczególnie ważne informacje dotyczą przebiegu choroby i leczenia, sytuacji rodzinnej, szkolnej, rówieśniczej. Czasami konieczna jest terapia lub konsultacja psychologiczna.